DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, no.53, pp.287-323, 2021 (Peer-Reviewed Journal)
İslâm bilgi, düşünce ve ahlâkına dair temel birikiminin ikinci nesli olan tâbiîn,
sahâbe neslini görerek onların hayatlarını ve ilmi birikimlerini yakından takip
etmiştir. Elde ettikleri malzemeyi fıkhî mezheplerin temellerinin atıldığı, çeşitli
dini ilimlerin müstakil bir hüviyet kazanıp teşekkül etmeye ve usûlünün
oluşmaya başladığı sonraki dönemlere aktarmak suretiyle önemli ve zor bir
görev üstlenmişlerdir. Bugün elimizde bulunan en eski eserlere kaynaklık etmesi
nedeniyle onlara atfedilen her türlü bilgi, düşünce ve uygulamanın dönemin
özellikleri de göz önünde bulundurularak ele alınması ve dikkatlice incelenmesi
gerekmektedir. Bu yönüyle çalışma, muhaddis kimliğiyle şahsı merkeze alan bir
anlama çabası ve bir tarih/dönem incelemesidir. Tarihin, bir hareketlilik
içerisinde gerçeğin en muhtemel anlatımı olması, büyük ölçüde kaynakların
mevcudiyetine ve incelemenin sebep-sonuç ilişkisine dayanmasına bağlıdır.
Ancak sosyal, kültürel, siyasal, ekonomik, ideolojik ve kişisel unsurlarıyla tarihi
incelemelerdeki “nedenler” oldukça çok ve karışıklık arz etmekte; doğru eğilimi
tespit etmek, bunlar arasında analiz yapabilmek, bağlamı tespit edebilmek için
oldukça fazla veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda İslâm
kültürüne ait klasik yazılı eserlere mümkün olduğunca başvurulmuş, toplanan
veriler ile Şa’bî’nin hayatı ve hadis ilimlerine katkıları tespit edilmeye
çalışılmıştır.