Research Information System
Ases III. International Educational Sciences Conference, Ankara, Turkey, 28 - 29 January 2023, vol.1, no.3, pp.48-69
5, 6, 7 VE 8. SINIF FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARININ METİN TASARIMI, GÖRSEL ÖGELERİN TASARIMI, SAYFA TASARIMI, KAPAK TASARIMI VE ÜRETİME YÖNELİK DIŞ ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ1
EXAMINATION OF 5TH, 6TH, 7TH AND 8TH GRADE SCIENCE TEXTBOOKS IN TERMS OF TEXT DESIGN, DESIGN OF VISUAL ELEMENTS, PAGE DESIGN, COVER DESIGN AND PRODUCTION-ORIENTED EXTERIOR STRUCTURE FEATURES
Ece ALTAY 1, Ali Günay BALIM2
1Doktora Öğrencisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Eğitimi, ORCID: 0000-0003-0234-0044
2Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Eğitimi, ORCID: 0000-0003-2010-1696
Özet
Günümüzde teknolojinin etkisiyle birlikte öğrenciler yazılı materyallerden ziyade daha çok görseller üzerinden öğrenmeyi tercih etmektedirler. Ders kitapları, içerisinde metin ve yoğun görsel ögelerin entegre bir biçimde öğrencilere sunulduğu aynı zamanda da öğrenme süreci kapsamında öğrencilerin ve öğretmenlerin en çok kullandığı materyallerin başında gelmektedir. Bu bakımdan ders kitapları öğrencilere ve öğretmenlere yol gösterecek, öğrencilere bazı bilgi ve beceriler kazandırarak onları günlük hayata hazırlayacak ve görsel tasarım açısından tüm bireylere hitap edecek niteliklere sahip olmalıdır. Öğrencilere hitap edecek görsel tasarım açısından donanımlı ders kitaplarının hazırlanabilmesi içinde önce var olan ders kitapları eleştirel bir bakış açısı ile ele alınmalı, eksiklikler tespit edilmelidir. Çalışmanın amacı, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında 5, 6, 7 ve 8. sınıf seviyelerine dağıtılan Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine uygun olarak hazırlanma durumlarının incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmış olup çalışma kapsamında ders kitaplarını inceleyen alanında uzman üç araştırmacı arasındaki ölçüm güvenirliğini saptamak için uyuşum yüzdesi ve kappa değeri hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda, Fen Bilimleri ders kitaplarının en çok görsel tasarım ilkeleri içerisinde yer alan metin tasarımının bir alt boyutu olan tipografik özelliklere uygun olarak hazırlandığı tespit edilmiştir. Bunu sırasıyla yine metin tasarımının bir alt boyutu olan metin örgütleyiciler, kapak tasarımı, sayfa tasarımı, üretime yönelik dış yapı tasarımı ve görsel ögelerin tasarımı izlemektedir. Çalışmadan elde edilen bulgular ışığında metin tasarımı, görsel tasarım ilkelerinin alt boyutları içerisinde yer alan, ders kitaplarında en çok dikkat edilen ve bu ilkelere göre en uygun hazırlanan bölüm olarak tespit edilirken günümüzde görsellerin önemi ve görseller üzerinden öğrenmenin ne kadar etkili olduğu düşünüldüğünde görsel tasarım ilkelerinin alt boyutu olan görsel ögelerin tasarımı en az dikkat edilen ve bu ilkelere en az uyulan bölümdür. Sonuç olarak, ders kitapları görsel tasarım ilkeleri göz önünde bulundurularak niteliğinin artırılması ve öğrencilerin görsel okuryazarlıklarını geliştirmeye yönelik iyileştirmelerin yapılması gerektiği önerilmektedir.
Anahtar kelimeler: Fen bilimleri ders kitabı, görsel öge, görsel tasarım