Akademik Veri Yönetim Sistemi
World Women Conference - IV, New Delhi, Hindistan, 08 Mart 2022, ss.62-63
PROMİSİNG YOUNG WOMAN FİLMİNDE KET VURUCU BİR GÜÇ OLARAK
FEMME VİTALE
Dr. Öğretim Üyesi Emrah Suat ONAT
Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Film Tasarımı Bölümü
ORCID: 0000-0001-9357-0739
ÖZET
Yeni bir terim olarak Femme Vitale (‘Hayat Veren Kadın’) kaynağını Kara Filmlerin (Film
Noir) kötü şöhretli Femme Fatale (‘Ölümcül Kadın’) karakteriyle olan karşıtlığında bulur.
Hırslı, parlak zekalı, arzunun nesnesi ve korkunun kaynağı olan, ölümcül erotizmi ile ana
erkek karakterin mahvına yol açan Femme Fatale’in karşısında neredeyse her zaman eş, anne
ya da kız çocuk olarak temsil edilen Femme Vitale, yoldan ve baştan çıkmak üzere olan
erkeğe aileye ve geleneksel değerlere dönüşü öğütleyen ve böylece de hegemonik erkek
egemenliğini yeniden üretmek üzere işleyen ‘iyi’, ‘ahlaklı’ ve ‘evcimen’ kadın temsilidir. Bu
nedenle ideolojik bir karakter olarak izleyicinin karşısına çıkar.
Dönemin ünlü sansür yasaları uyarınca zorunlu koşulan ‘suç cezasız kalmaz’ ilkesi, 1940 ve
1950’ler Amerikan sinemasının popüler bir film türü olan Kara Film örneklerinde bu ölümcül
kadınlar üzerinden işler. Kara Film anlatılarını birer ibretlik öyküye dönüştüren önemli
bileşenlerden biri olan Femme Vitale ise izleyicinin ahlaki pusulasına, egemen değerleri
normalleştirip doğallaştırarak, yön verir. Bu ahlaki pusulanın ince ayarını yapan Femme
Vitale kara filmlerin neredeyse görünmez unsuru olan güçsüz, sessiz, yetkisiz kadınlardır ve
Melodramın kurucu öğesi evcimen (domestik) ana kadın karakterini anımsatır.
Erkek egemen değerleri yücelten, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini meşrulaştıran,
erotizmi sadece ‘kötü kadınlar’a yükleyen bir film türü içerisinde Femme Vitale’in izi
kolaylıkla sürülebilir ve ideolojik manipülasyonu anlaşılabilir. Oysa bu çalışmanın amacı,
hem yeni bir kavram olarak Femme Vitale temsilini tartışmaya açmak hem de bu kavramı
sadece ontolojik olarak muhafazakar film türleri içinde değil ama aynı zamanda ‘özne olan
kadın’ temsillerini anlatısının merkezine alan filmlerde de aramaktır. Bu nedenle, 2020 yılının
en güçlü kadın temsillerinden birini izleyici ile buluşturan, ‘Kötü Kız’ film döngüsü içinde
sınıflandırılan ve temel olarak bir ‘tecavüz intikamı’ anlatısına dayanan Promising Young
Woman (Emerald Fennell, 2020) örnek çalışma olarak ele alınmış ve bu anlatı içindeki
Femme Vitale temsilleri ideolojik işlevleri dahilinde tespit edilmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın analiz yöntemi feminist eleştiri perspektifinden bu yeni kavramı, Promising
Young Woman filmi içinde ana karakterin öznelik konumuna getirdiği eleştirel argümanlar
içinde ele almak ve oluşan söylemi kadının erkek egemen toplum içindeki rolü bağlamında
çözümlemektir.
Anahtar Kelimeler: Film Noir, Feminist Film Eleştirisi, Femme Fatale, Amerikan Sineması.