Bornova İlçesinde Görevli Aile Hekimlerinin Elektronik Sigaraya Yönelik Bilgi Tutum ve Davranışları


Düzel H., Ergin I., Durusoy Onmuş İ. R.

17. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi , Edirne, Türkiye, 20 - 24 Ekim 2014, ss.1534-1535

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Edirne
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1534-1535
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Hayır

Özet

Giriş ve Amaç Tütün kullanımı nedeniyle her yıl özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaklaşık 6 milyon kişi ölmektedir. Tütün kullanımını bıraktırmak amacıyla nikotin replasman ürünleri ve çeşitli yardımcı ilaçlar geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin dışında 1963 yılında Herbert A. sigaraya alternatif olarak ‘tütün içermeyen dumansız sigara’ adıyla ilk elektronik sigarayı (e-sigara) geliştirmiştir. E-sigaraların piyasaya sunumu ve satışı ise 2004 yılında Çin’de gerçekleşmiştir ve sigara bırakmaya yardımcı olduğu düşüncesiyle yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü e-sigara kullanımını önermediğini bildirmektedir. 2008 yılında Türkiye’de satışı ve reklamı yasaklanan e-sigaranın internet üzerinden satışı devam etmektedir. Ülkemizde aile hekimleri birinci basamak sağlık kuruluşlarında hizmet sunarak ilk başvuru ve danışmanlık hizmeti açısından önemli bir konumda yer almaktadır. Bu bağlamda sigara bırakma konusundaaile hekimlerinin doğru bilgilendirme ve yol gösterici önerileri tütün kullanımıyla mücadelede önemlidir. Aile hekimleri bu konumları nedeniyle pek çok kişinin yeterli bilgiye sahip olmadığı e-sigara konusunda da danışman konumunda yer alabilirler. Bu çalışmada aile hekimlerinin e-sigaraya yönelik bilgi, tutum ve davranışlarının ve bunları etkileyen faktörlerin saptanması amaçlanmaktadır. Gereç ve Yöntem Araştırma tanımlayıcı tipte olup 2014 yılında İzmir’de Bornova ilçesinde çalışan 120 aile hekiminde Mayıs-Ağustos 2014 tarihlerinde yürütülmüştür. Çalışma kapsamında örneklem seçimi yapılmadan bütün aile hekimlerine ulaşmak hedeflenmiştir. Öncelikle telefonla ulaşılarak çalışma hakkında kısa bilgi verilip çalışmaya katılmak isteyip istemedikleri sorulmuştur. Çalışmaya katılmayı kabul eden aile hekimlerinin öğrenilen e-posta adreslerinekısa bir bilgi notuyla beraber çalışmaya katılabilecekleri internet adres linki gönderilmiştir.E-anket olarak düzenlenen veri toplama formunun ilk sayfasında hekimlere onam belgesi sunulmuş ve katılmayı kabul etmeyenlerin forma erişimi engellenmiştir. Formda; sosyodemografik özellikler, hekimin sigara içme durumu, e-sigarayla tanışıklık(5 soru), esigaraya ilişkin bilgi düzeyi(15 soru), tutum ve davranışlara(8 soru) yönelik bölümler yer almıştır.Önermeler için doğru,yanlış ve kararsızım/bilmiyorum seçenekleri yer almıştır. Formu tamamlayan katılımcılar e-sigara hakkında araştırmacılar tarafından hazırlanan Türkçe bilgi sayfasına yönlendirilmişlerdir. SPSS 18.0’da Mann-Whitney U ve ki-kare testleri kullanılmıştır, p<0,05 anlamlılık düzeyi olarak kabul edilmiştir. Bulgular Araştırma kapsamında ulaşılması hedeflenen 120 aile hekiminden 29’una telefonla ulaşılamamış, 15’i katılmayı kabul etmemiş, dördünde e-posta hatası olmuş, 42 kişi yanıt vermiş, bir katılımcı bu aşamada çalışmaya katılmayı reddetmiştir. Veri toplama biçiminden kaynaklanan düşük katılım düzeyi telefonla arttırılmaya çalışılsa da %34 düzeyindedir, bu durum mevcut bulgular açısından önemli bir kısıtlılıktır. Katılımcıların ortalama yaşı 46.5±5.8’dir, %31.7’si kadındır ve ortalama çalışma yılı 21.9±5.6’dır. Hekimlerin %39.0’ı sigara içmektedir,%26.4’ü sigarayı 6 ay önce bırakmıştır, %48.8’i sigara bırakmayla ilgili bir etkinliğe katılmıştır. Hekimlerin %22’si her hastasına, %61’i sadece ilişkili durumu olan hastalarına sigara içme durumunu sormaktadır. Aile hekimlerinin hepsi e-sigarayı duymuş, %56.1’i görmüş ve %17.1’i en az bir kez kullanmıştır. Hekimler 15 bilgi sorusundan7.9±5.7 ‘una ‘kararsızım/bilmiyorum’ yanıtını vermişlerdir. Daha önce e-sigara görmüş veya kullanmışolanlarda diğerlerine göre doğru cevap ortalaması yüksek, ‘kararsız/bilmiyorum’ cevabı ise düşük bulunmuştur. Çalışmada sigara içenler/içmeyenlere göre e-sigaraların çocuk ve adolesanlarda özendirici etkisi olduğunu ve e-sigaraların tütün yanma ürünü içeren ürünlerden daha sağlıklı olmadığını düşünmektedir. E-sigara gören hekimler sigara içmeyi bırakan hastalarının canları çektiğinde e-sigara kullanımını desteklemediklerini belirtmiştir. Sigara bırakmayla ilgili bir etkinliğe katılan aile hekimlerinde e-sigaranın sigara bırakma açısından kullanımını, sigara bırakmış hastalarının canları çektiğinde e-sigara kullanmalarını ve aromalı e-sigaraların güzel koku yaymalarını olumlu bulmaktadırlar. Sonuç ve Öneriler Aile hekimlerinin genel olarak e-sigara konusunda bilgileri yetersizdir. E-sigara görmüş olmak ve sigara, e-sigara içme durumu; e-sigara kullanımına karşı tutum ve davranışları etkilemektedir. Sigara bırakmayla ilgili eğitim alma e-sigaraya yönelik doğru tutum ve davranış olasılığını artırmamıştır ve bu da eğitimlerde e-sigaraya yönelik vurgunun artırılması gerekliliğine işaret etmektedir. E-sigara tütün endüstrisinin pazardaki yeni stratejileri arasında olup başta birinci basamak çalışanları olmak üzere tüm sağlık hizmet sunucularının konuya ilişkin bilgi ve tutumunun iyileştirilmesi, bu yeni pazarlama stratejisine karşı mücadelede önemli olacaktır. Bu iyileştirme sayesinde toplumun bu konudaki farkındalığının artırılması ve yanlışların düzeltilmesinde önemli yol kat edilebilir. Anahtar Sözcük: elektronik sigara, aile hekimleri, bilgi düzeyi