Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Uluslararası Sinema Sempozyumu, Lefkoşa, Kıbrıs (Kktc), 14 Haziran 2021, ss.61-62
BIR KAVRAMSALLAŞTIRMA DENEMESI: FEMME VITALE
Emrah Suat Onat*
ICW-2021-0204-01-31
ÖZET
Fransızca bir kavram olan Femme Fatale, II. Dünya Savaşı sonrası Hollywood’dan gelen karanlık
ve tekinsiz filmleri izleyen Fransız film eleştirmenlerinin belirli türde bir kadın karaktere verdikleri
bir isim olmuştur. Türkçe karşılığı “ölümcül kadın” olan bu kavram, Kara Film adı verilen film
türünün kötü kadınlarını tanımlamak için kullanılmıştır. Aşırı hırsları, zenginlik tutkuları ve
açgözlülükleri ile filmin ana erkek karakterinin mahvına neden olan bu kadınlar II. Dünya Savaşı
sırasında savaşa giden erkeklerin neden olduğu işgücü açığını dolduran ve zamanla kendi ayakları
üzerinde durarak bağımsızlıklarını elde etmenin hayalini kuran kadınlardan duyulan korkunun
sinemasal temsiliydi.
Femme Fatale’ler her Kara Film örneğinin entegre bir parçası olmasa da türün pek çok örneğinde
göze çarpar. Bu ölümcül kadın karakterler kadar görünür olmasa da ahlaki olarak tutarlılığı ve
dönemin sosyokültürel muhafazakâr değerlerini yansıtan, Femme Fatale ile karşılaştırıldığında
erkeğin aklını ‘çelebilecek’ niteliklerden uzak, silik ve güçsüz bir kadın karakter daha kendini
gösterir Kara Film’lerde. Temel olarak yanlış yola girerek ahlaki standartların dışına çıkmayı
planlayan ana erkek karaktere doğru yolu göstererek onu korumaya -ve hatta hayatta tutmayaçabalayan ve neredeyse Femme Fatale’in büyüsüne kapılarak gerçeklikle bağlarını yitirmiş erkek
tarafından da ciddiye alınmayan bu karakter erkeğe sunduğu kurtuluş ve hayatta kalabilme
seçeneğiyle Femme Vitale olarak adlandırılabilir. Femme Vitale, Femme Fatale’in aksine “hayat
veren kadın” olarak tanımlanabilir.
İyi kadın olarak Femme Vitale, kötü kadın olarak Femme Fatale’in yanında görünmez halde kalsa
da kadın karakterler arasındaki uçurumu derinleştirerek doppelgänger’ine daha da şeytani bir nitelik
kazandırır ve bu muhafazakâr temsil dönemin Amerikan film sansür yasalarının uylaşımları gereği
anlatının ahlaki olanı dile getirme sorumluğunu yerine getirir. Bu anlamda sosyokültürel bir
bağlamda ideolojik bir manipülasyon aracı olarak işler.
Bu çalışma Femme Vitale olarak adlandırılabilecek bir kadın karakter temsilini öncelikle Kara Film
türü içinde tartışmaya açmak, eğer olgusal bir nitelik kazanıyorsa bunu klasik anlatı içerisindeki diğer
film türleri üzerinde de sınamak ve temsil şansı bulduğu dönem(ler)in kültürel ve ideolojik çerçevesi
içerisinde analiz etmeyi amaçlamaktadır.
* Dr. Öğr. Üyesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Film Tasarım Bölümü