17. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi , Edirne, Türkiye, 20 - 24 Ekim 2014, ss.1181
Giriş ve Amaç
Ege Üniversitesi (EÜ) ve Bornova Belediyesi (BB) arasında imzalanan Eğitim, Araştırma ve
Sağlık Hizmeti Sunumunda İşbirliği Protokolü çerçevesinde BB Sağlık İşleri, EÜ Tıp
Fakültesi Halk Sağlığı AD, EÜ Ebelik ve EÜ Beslenme ve Diyetetik Bölümleri, Özgül
Gündüz Sağlık Merkezinde(ÖGSM) Kronik Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı
yürütmektedir. Kentsel yoksul bu bölgede bireylerin hane ziyareti ve programa daveti
sonrasında merkezde ücretsiz olarak kan tetkikleri yapılmakta, boy-kilo ölçümleri ve vücut
yağ/kas değerlendirmesi gerçekleştirilmekte ve poliklinikte fizik muayenesi yapılarak
kardiyovasküler risklerine yönelik diyet polikliniği ve sigara bırakma polikliniği
yapılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) risk çizelgeleri kullanılarak bireylerin toplam
risk durumu belirlenmekte ve belli bir zaman dilimi içerisinde(örneğin 10 yıl) kardiyovasküler
olay(MI, felç) geçirme olasılığı tahmin edilmektedir. Hastalara verilen renkli reçetelerle
(kırmızı, kavuniçi, sarı ve yeşil) müdahaleler şekillendirilmekte, bireyin toplam
kardiyovasküler riskine dair farkındalığı artırılabilmektedir. Ülkemizde Türk Kardiyoloji
Derneği(TKD) kardiyovasküler riskin değerlendirilmesi noktasında toplam risk yaklaşımının
önemine vurgu yapmakta ve “Koruyucu Kardiyoloji”nin temel taşı olarak bildirmektedir.
Ancak “TKD risk faktörleri” olarak sunulan listede “aile öyküsü” yer almasına karşılık
TKD’nin Kardiyovasküler Risk Hesaplama Tablosunda ve DSÖ risk çizelgesinde bu
parametre yer almamaktadır. Bu çalışma ile DSÖ risk ölçeği parametreleri içinde yer almayan
ailede erken yaşta kalp ölümünün, yüksek ve düşük risk gruplarındaki dağılımını incelemek
ve bu parametreyi risk analizi açısından değerlendirmek hedeflenmiştir.
Gereç ve Yöntem
ÖGSM; Mevlana ve Yunus Emre mahallerinde yaşayan 37400 sayıda bireye hizmet
vermektedir. Bu araştırma kesitsel tipte olup, 4 Mart 2013-30 Mayıs 2014 tarihleri arasında
ÖGSM’ye başvuran 431 bireyin (13-85 yaş) kayıtlarının incelenmesi ile gerçekleştirilmiştir.
40 yaş ve üzeri 252 bireyde risk değerlendirmesi yapılmıştır. 208’inde(Kapsayıcılık %78,4)
değerlendirme tamamlanmış, 44 kişide kan tetkikleri tamamlanmadığı için risk
değerlendirmesi sonlandırılamamıştır. DSÖ toplam kardiyovasküler risk ölçeğinde kullanılan
parametreler: cinsiyet, yaş, kolesterol ve sistolik kan basıncı düzeyleri, sigara içme durumu ve
diyabet varlığıdır. Risk, düşük riskten yükseğe doğru ‘Yeşil, Sarı, Turuncu, Kırmızı’ renklerle
ifade edilmektedir. Bu çalışma kapsamında yeşil ve sarı renk ‘Düşük Risk’ , turuncu ve
kırmızı renk ‘Yüksek Risk’ olarak gruplandırılmıştır. Ailedeki erken kalp ölümleri; kadınlar
için 65 yaş öncesi, erkekler için 55 yaş öncesi olarak tanımlanmıştır. Analizlerde SPSS 18.0
programı ile ki-kare testi kullanılmıştır. P<0.05 anlamlı kabul edilmiştir.
Bulgular
Risk analizi mevcut olan 208 bireyin yaş ortalaması 53,63 ± 10,67 idi (min 40 /max 85) ve
%69,7’si (145) kadındı. Bireylerin %76,9’u(160) düşük riskli, %23,1’i(48) yüksek riskli
olarak değerlendirilmiştir. “Erken yaşta kalp hastalığı nedeniyle ölen akraba varlığı” ise
%36,1(75) olup, yanıt vermeyenler %5,8(12)’dir . Evet yanıtını verenlerden %78,6(59)’sı‘anne, baba, kardeş’ ,%13,3(10)’i “Büyükanne, dede, hala, teyze, dayı, amca” olarak,%1,3(1)
“diğer” %6,6(5) kişi ise herhangi bir yanıt vermemiştir. Kardiyovasküler nedenlerle erken
yaşta ölen akraba varlığı olanlar yüksek risk grubunda yer alanlar arasında %55,8 (24)’i iken
düşük risk grubunda %33,3 (51)’tür. Düşük risk grubunda yer alanlar arasında
kardiyovasküler nedenlerle erken yaşta ölen akraba varlığı olmayanlar %66,7 (102)’si iken
düşük risk grubunda yer alanlar arasında kardiyovasküler nedenlerle erken yaşta ölen akraba
varlığı olmayanlar %44,2 (19)’dir. (p=0,007).
Sonuç ve Öneriler
DSÖ Toplam Kardiyovasküler Risk Çizelgeleri; kendi Kohort verisini ve risk tahminlerini
oluşturamamış, düşük ve orta gelir grubu ülkeler için önerilmekte ve çizelgelerin özellikle
birinci basamak sağlık hizmeti sunanlar için yararlı olacağı bildirilmektedir. Ölçeğin
parametreleri arasında yer almayan “Aile öyküsünde erken yaş ölümler bulunması
durumu”nun çalışmadaki yüksek risk grubunda kümelendiği saptanmıştır. Araştırmanın
başvuranlarda yürütülmesi ve küçük bir gruptaki sonuçları bildirmesi önemli bir kısıtlılığıdır.
Bununla birlikte bu saptama, TKD’nin Kardiyovasküler Risk Hesaplama Tablosuna ve DSÖ
risk çizelgesine ülkemiz koşullarında “aile öyküsü” parametresinin de eklenmesi konusuna
vurgusu önemlidir. Kardiyovasküler risk alanındaki çalışmalarda bu parametrenin netleşmesi
risk tahminlerinin öngörü gücünü artıracaktır.
Anahtar Sözcükler: Toplam risk, aile öyküsü, DSÖ KVH risk değerlendirme ölçeği