Akademik Veri Yönetim Sistemi
58. Türk Pediatri Kongresi, Cumhuriyetin Çocukları 100. Yılı, Gazimagusa, Kıbrıs (Kktc), 9 - 13 Mayıs 2023, ss.100-101
Sularımızın ve Topraklarımızın Kirliliği
Serpil Uğur Baysal
Dokuz Eylül
Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmir
Beş yaşından küçük
çocuklarda ortaya çıkan hastalık yükünün ve ölümlerin %25inin hava kirliliği,
güvenli olmayan suyun kullanımı, yetersiz hijyen ve kimyasallar gibi
önlenebilir çevresel risklerle bağlantılı olduğu öngörülmektedir.
Su ve toprak kirliliğinin
çocuk sağlığına olumsuz etkileri çok yönlüdür. Bu etkiler, temiz içme suyuna
ulaşım güçlüğünün yanı sıra sistemik etkiler ile gelişimsel sorunlara, süreğen
sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.
Kirlenmiş içme suyu: Türkiye'de hanelerin
%42,6'sı güvenilir içme ve kullanma suyuna ulaşamamaktadır. Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, çevre sorunlarını değerlendirdiği son raporunda Türkiye'nin en
önemli çevre sorununun su kirliliği olduğunu kaydetmiştir. İçme suyu kaynaklarının
ağır metaller, pestisitler, bakteriler, virüsler ve diğer kirleticiler gibi
zararlı maddelerle kirlenmesi ile su kirliliği gelişmektedir. Çocukların tükettiği kirli su,
gastrointestinal hastalıklar, kolera ve dizanteri gibi suyla bulaşan enfeksiyonlar
ile diğer akut ve süreğen çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.
Gelişimsel etkiler: Çocuk gelişiminin kritik
dönemlerinde su kirleticileri ile karşılaşmanın bilişsel, motor ve davranışsal
gelişim üzerinde uzun erimli etkileri olabilir. Kurşun, bazı pestisitler
çocuklarda nörogelişimsel gecikme, sayısal zeka puanında düşme ve davranış
sorunları ile ilişkilendirilmiştir.
Solunum sorunları: Su kirliliği, endüstriyel
işlemler sırasında ya da su arıtımı sonucunda kirleticilerin havaya salınması
yoluyla da hava kirliliğine katkıda bulunabilir. Hava kirliliği, çocuklarda
astım gibi solunum sorunlarını şiddetlendirerek solunumsal semptomların
artmasına, akciğer işlevlerinin azalmasına ve hastaneye yatışa neden olabilir.
Cilt ve göz sorunları: Kirli su ile temas eden çocuklarda
cilt ve göz sorunları oluşabilir. Sudaki
kimyasallar, mikroorganizmalar ve diğer tahriş edici maddeler banyo, yüzme gibi
aktiviteler sırasında çocuklar kirli suyla temas ettiğinde deri döküntülerine,
dermatite ve göz enfeksiyonlarına yol açabilir.
Uzun erimli sağlık
riskleri:
Bazı kirleticiler zamanla vücutta birikebileceğinden çocukluk döneminde su
kirliliğine maruz kalmanın uzun erimli sağlık riskleri olabilir. Örneğin,
belirli su kirleticileri yetişkinlikte kanser, endokrin bozulma ve diğer süreğen
hastalık riskleriyle ilişkilendirilmiştir.
Kirlenmiş toprak ve oyun
alanları:
Toprak kirliliği, toprakta ağır metaller, pestisitler, endüstriyel kirleticiler
ve diğer zararlı maddelerin bulunması nedeniyle oluşabilir. Özellikle küçük
çocuklar oyun, bahçe işleri ya da diğer aktiviteler sırasında toprakla doğrudan
temas edebileceklerinden kirli toprağa karşı daha savunmasızdır. Kirlenmiş
toprakta oynayan ya da bu toprağı bahçecilik için kullanan çocuklar yanlışlıkla
toprak parçacıklarını yutabilir, soluyabilir, potansiyel sağlık riskleri ile
karşılaşabilirler.
Gelişimsel etkiler: Çocuk gelişiminin kritik
dönemlerinde kirli toprağa maruz kalmanın bilişsel, motor ve davranışsal
gelişim üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Kurşun, arsenik ve cıva gibi
topraktaki bazı kirleticiler, çocuklarda nörogelişimsel gecikme, sayısal zeka
puanında düşüklük ve davranış sorunları ile ilişkilendirilmiştir.
Solunum sorunları: Topraktaki kirleticiler,
çocukların soluyabileceği toz ya da uçucu emisyonlar yoluyla havaya yayılarak hava
kirliliğine katkıda bulunabilir. Madde partikülleri, ağır metaller, pestisitler
gibi kirlenmiş topraktan gelip havaya karışan kirleticiler, astım ve diğer
solunum yolu hastalıkları da içinde olmak üzere çocuklarda solunum sorunlarını kötüleştirebilir.
Cilt ve göz sorunları: Kirlenmiş toprak ile
temas eden çocuklarda deri döküntüleri, dermatit, göz sorunları gelişebilir.
Kimyasallar, mikroorganizmalar ve diğer tahriş edici maddeler gibi toprak
kirleticileri buna neden olabilmektedir.
Uzun erimli sağlık
riskleri:
Çocukluk döneminde toprak kirliliği ile karşılaşmanın uzun erimli sağlık
riskleri olabilir; çünkü bazı kirleticiler çevrede yıllarca kalabilir ve
vücutta birikerek yetişkinlikte süreğen sağlık sorunlarına yol açabilir.
Örneğin, ağır metaller gibi toprak kirleticilerine maruz kalma, yaşamın
ilerleyen dönemlerinde kanser, nörolojik bozukluklar ve diğer süreğen hastalık
riskleriyle ilişkilendirilmiştir.
Önleme: Çevre sağlığı, çocukların
sağlığını korumanın ve sağlıkta eşitsizlikleri azaltmanın temel unsurudur. Çocukların
olumsuz çevre koşullarından etkilenmesini önleyecek ya da zararlı etkileri
azaltacak etkin girişimler vardır. Temel ve birincil koruma ile çevresel
risklerin azaltılması çocukların sağlığını iyileştirmenin yanında sağlık bakım
giderlerinin de azalmasını sağlayacaktır. Çevresel risklerin istenen biçimde
azaltılabilmesi için sağlık, enerji, ulaşım, endüstri/ ticaret, konut ve su
sektörlerinin arasında işbirliğinin yapılması gerekmektedir. Çevresel riskleri
azaltan girişimler, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılmasında, aynı
zamanda sağlık, iklim, çevre ve genel kalkınma için büyük katkı sağlar. Bu
dünyayı bizden devralacak çocuklarımızı koruyabilmemiz için sularımızın ve
topraklarımızın kirlenmesini engellemeliyiz!
Kaynaklar
Landrigan PJ, Fuller R,
Acosta NJR, et al. The Lancet Commission on Pollution and Health. The Lancet 2018
Feb 3;391(10119),462-512. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(17)32345-0.
T.C. Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı. Türkiye çevre sorunları ve öncelikleri değerlendirme raporu: 2016
Yılı verileriyle. Yayın No:40, Ankara 2018.
World Health Organization
(WHO). Don’t pollute my
future! The impact of the environment on children’s health. Geneva: World
Health Organization; 2017.