Akademik Veri Yönetim Sistemi
Önder Erol P.(Yürütücü), Şahin H., Güvercin C. H., Özdemir Ocaklı B.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022
Genel olarak bulaşıcı hastalıklardan
korunmada ve salgınları önlemede olduğu gibi, COVID-19 pandemisi ile mücadelede
de en etkili araç, temel halk sağlığı uygulaması olan aşıdır. Pandeminin
başında hızlıca girişilen COVID-19 aşısının geliştirilmesine ilişkin verilen
mücadele kısa sürede başarıyla sonuçlanmıştır. Ancak pandemi öncesinde de
toplum sağlığını riske atan aşı kararsızlığı ve reddi, COVID-19 ile birlikte
yeniden gündeme gelmiştir. Çalışmanın kuramsal temelini düşünümsellikle
karakterize olan ileri modern çağda özgürleşmeci politikaların rolüne vurgu
yapan Anthony Giddens’ın “yaşam politikası” kavramsallaştırması oluşturmuştur.
Araştırmanın yanıt aradığı temel soru, bireyi aşı konusunda kararsız ve ret
yönünde davranmaya iten nedenler arasında bireysel etmenlerin, sosyal
etmenlerin, yapısal etmenlerin ve COVID-19 aşısına özel etmenlerin rolünün ne
olduğudur. Bu soruya yanıt bulma amacıyla, nitel ve nicel araştırma
tekniklerinin bir arada kullanıldığı karma yöntemle bir alan araştırması
gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede araştırmanın nicel verisi, İzmir’in farklı
semtlerinde yaşayan, 18 yaş ve üstü ve hâlihazırda aşı olmamış; tabakalı
tesadüfi örnekleme yoluyla seçilmiş toplam 403 kişiyle gerçekleştirilen
yapılandırılmış görüşmelerden oluşmuştur. Bununla birlikte amaçlı örnekleme
tekniği yoluyla seçilen 15 katılımcı ile gerçekleştiren derinlemesine
görüşmeler ise araştırmanın nitel verisini oluşturmuştur. Her iki verinin
birleştirilerek yorumlanması ile elde edilen bulgular, bireysel etmenlerin alt
temalarının tamamının İzmir’de COVID-19 aşı kararsızlığı ve reddi üzerinde
etkili olduğu; sosyal, yapısal ve COVID-19 aşısına özel etmenlerin ise bunda
kısmen etkili olduğuna işaret etmektedir. Öneriler arasında özellikle toplumun
COVID-19 aşısına ilişkin üretim yöntemleri, aşının başarıları vb. konularında
bilgilendirilmesi, bilgilendirme kampanyalarında pandemi döneminde fikirlerinin
önemli görüldüğü sağlık çalışanlarından yararlanılması, aşı kararsızlığına yol
açan infodeminin doğru yönetilmesi, halihazırda aşıyı kabul edenlerin aşı
kararsızı/retçisi olan yakınlarını ikna etmelerine yönelik kampanyaların düzenlenmesi ve aşıyı
reddeden kişilerin kamusal alanda karşılaştıkları kısıtlamaların uygulanmasına
yönelik denetimlerin sıkı biçimde takip edilmesi gibi öneriler yer
almaktadır.
Anahtar kelimeler: COVID-19 aşısı, aşı
kararsızlığı, aşı reddi, aşı tutumu, pandemi