Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2003 - 2005
Zorlayıcı bir kuvvet veya bir potansiyel değişim farklı türde akımlar yarattığında, doğada
çoğu kez elektrokinetik, termoelektrik ve elektrokimyasal etkilerden kaynaklanan uçlaşma
akımları meydana gelir. Doğal potansiyel (SP) yöntemi, yorumlama çalışmalarında
geleneksel olarak kullanılagelen popüler bir jeofizik araç olup, bu yöntem uçlaşma
akımlarının yarattığı doğal potansiyel farklarının ölçülmesine dayanır.
Sill(1981)’in karşılıklı-uçlaşma yönteminin diğer geleneksel yöntemlere kıyasla temel
üstünlüğü, incelenen jeofizik sistemin karmaşık doğası hakkında değerli bilgiler de elde
edilebilmesidir.
Bu araştırmada, sıcaklık ve hız uçlaşması problemleri iletim (kondüksiyon) ve dolaşım
(konveksiyon) kavramlarıyla bağlantılı biçimde çözülmüştür. Araştırmanın ilk aşamasında,
bazı geleneksel basit modeller üzerinde SP anomalilerinin model parametrelerine karşı
duyarlılığı incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda SP anomalileri üzerinde en etkili
parametrelerin termoelektrik ve hız çapraz-uçlaşma katsayıları olduğu belirlenmiştir.
Türkiye’deki İzmir-Seferihisar-Cumalı ve Bursa-Acemler termal alanlarından derlenen
veriler kullanılarak, bu iki alanın sıcaklık ve hız uçlaşma modelleri kurulmuştur. Her iki
jeotermal alan için en uygun jeotermal ve jeofizik parametre değerleri, kaynak yerleri ve
sayıları ile jeolojik formasyonların geometrik yapıları saptanmıştır. Ayrıca, SP anomalileri
bilinen yöntemlerle de değerlendirilmiş; ısı dağılımı Acemler bölgesinde Fourier ısı iletim
yasasından, Cumalı bölgesinde ise ölçülen ve modellenen sıcaklık dağılımlarının Hilbert
dönüşümünden (Karmaşık Gradiyent Yöntemi) hesaplanmıştır. Hesaplanan ısı akısı
dağılımının literatürde yer alan Türkiye ısı akısı haritalarıyla uyumlu olduğu saptanmıştır.
Gerek kuramsal değerlendirmeler, gerekse iki termal alan için elde edilen sayısal
sonuçlar, uçlaşma yönteminin SP verilerinin yorumlanması için güçlü bir araç
oluşturduğunu ve jeotermal sistemlerin çeşitli mühendislik özelliklerinin belirlenmesinde
etkin şekilde kullanılabileceğini göstermiştir.