Proje Özeti

Dünyamızın önemli bir parçasını oluşturan kutuplarda yaşanacak en ufak bir olayın etkisinin dünyamızdaki her bir canlıda görülebileceğinin bilinciyle hareket eden ülkelerde kutuplar önemli bir çalışma alanı olmaktadır. Bu anlamda devletler tarihten bugüne kutuplar üzerinde hakimiyet kurmak istemiş ve olası bilimsel çalışmalar için hazırlanmışlardır. Ülkelerin kutuplara özellikle Antarktika'ya olan ilgisi doğrultusunda 12 ülke bir araya gelip bir anlaşma yapmışlardır. Bu anlaşma, Antarktika Antlaşması ile ülkeler bölgede barışı ve yapılacak çalışmalar ile bilime katkı sağlamayı hedeflemişlerdir. Kurucu 12 danışman ülke bölgeyle ilgili alınacak kararlarda söz sahibi olmuş anlaşmaya taraf olmak isteyen ülkeler, anlaşmaya taraf olup danışman ülke statüsüne erişmek isteyen ülkeler üzerinde kontrolü de sağlamıştır. İnsanlığın ortak mirası haline gelen Antarktika’da günümüze geldiğimizde anlaşmaya taraf olan ülkelerin sayısı 54 olmuş ve bölge barış ve bilim ışığında korunan bölge haline gelmiştir. Anlaşmaya taraf olan ülkelerden biri olan Türkiye de Antarktika’nın gezegenimiz açısından önemiyle bölgede bilimsel çalışmalar yapmakta ve bölgeye fazlasıyla ilgi duymaktadır. Bu anlamda son yıllarda çalışmalarına hız veren Türkiye taraf olduğu Antarktika Antlaşmasında bir ileri seviye olan danışman ülke statüsüne erişmek için de çalışmalara başlamıştır. Danışman ülke olmakla birlikte Antarktika’nın geleceğini belirleyecek masada oturmayı amaçlayan Türkiye bu doğrultuda Antarktika’ya seferler düzenlemiş, Ulusal kurumlar kapsamında TÜBİTAK MAM bünyesinde Kutup Araştırmaları Enstitüsü kurulmuş ve son olarak Antarktika Anlaşması altında Madrid Çevre Koruma Protokolü’ne de taraf olmuştur. Çalışmalar göstermektedir ki Türkiye bölgede bilimsel araştırmalar yapmak, danışman ülke olup bölgede söz sahibi olan ülkeler arasında katılmak ve politikasını bu şekilde çerçevelemektedir. Doğası, keşfedilmeyen kaynakları ile tüm gözleri üzerine toplayan Antarktika Türkiye’de de beklenen ilgiyi görmektedir.

  Bu proje Türkiye’nin Antarktika Anlaşması nezdinde danışman ülke olma yolunda izlemesi gereken yolu herhangi danışman ülke olmak isteyen devlete de yol gösterici olacak şekilde hukuki boyutuyla derleyecektir. Öncelikle danışman ülke olabilmek için ATCM’nin sunduğu kriterler değerlendirilecektir. Bu koşullar arasında yer alan ATCM’de şu ana kadar kabul edilen ve daha sonra da kabul edilecek tüm kararları onaylayacağına dair niyet mektubu kısmı için bu kararların ne olduğu Türkiye için bu kararlara onay vermenin hukuki ve siyasi boyutu incelenecektir. Kurucu 12 danışman ülkenin Antarktika ile ilgili çalışmaları örnek teşkil etmesi açısından incelenecektir. Yine anlaşmaya sonradan taraf olan ülkelerin taraf olma süreci ve bu anlamda mevzuatlarındaki çalışmalar incelenecektir. Son olarak ülkemizdeki kutup mevzuatı incelenecek danışman ülke olabilmek için gerekli görülen ihtiyaçlar tespit edilecektir. Bu bilgilere erişim amacıyla öncelikle ulusal çalışmalar daha sonrasında uluslararası mevzuat ve karşılaştırmalı hukuk incelemeleri ile kaynak taraması yapılacaktır. Ulusal ve uluslararası mevzuat incelemesi ardından sosyal bilimler çalışmalarında en etkili yöntemler arasında yer alan birebir görüşmeleri sağlayarak bilgi toplamak amacıyla yurt içi ve yurt dışı kurumlarla görüşmeler yapılacaktır. Tüm bu çalışmalar proje kapsamında projenin amacına ulaşması adına tasniflenecektir.

 Projenin yönetimi için sekiz adet iş paketi oluşturulmuştur. Bu iş paketleri ile projedeki görev dağılımları ve sorumluluklar belirlenmiştir. Proje sonunda etkisi yüksek 3 yayın ve proje sonuçlarını ortaya koyan bir rapor yazılacaktır. Proje kapsamında yapılan araştırmalar sonucunda “Türkiye’nin Antarktika Anlaşması’nda danışman ülke olabilmesi için gereken şartlar ve Türkiye’nin mevcut durumunun hukuki boyutta incelenmesi” çerçevesinde bir ulusal çalıştay düzenlenmesi, ayrıca ulusal çalıştaya katılım göstermeleri beklenen ilgili kurum ve kuruluş çalışanlarına bu konu ile ilgili meslek içi eğitim verilmesi hedeflenmektedir. Proje bursiyerleri ve proje yürütücüsü olan DEHUKAM personelinin lisansüstü tez yazımı teşvik edilecek ve kutup ve Antarktika bilimsel çalışmalarına ilişkin yeni bir projenin ortaya konulmasına yönelik imkanlar değerlendirilecektir.