Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ekşioğlu Çetintahra G., Çubukçu E. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2008 - 2010
Konut, eski çağlardan beri insanların öncelikle barınma ihtiyacını
ardından değişen insan ihtiyaçları doğrultusunda güvenlik, konfor, sosyalleşme
ve kendini ifade etme ve estetik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bir araç
halini almıştır. İnsan ve kent yaşamının en geniş alanını oluşturan konut ve
konut piyasası, literatürde sıklıkla incelenmiştir. Konut fiyatlarını inceleyen
çalışmalarda genel ekonomik özellikler, konut alıcısı ile ilgili özellikler,
konutun hukuki özellikleri, konutun mevkisi ile ilgili özellikler, konutun
bulunduğu mahalle özellikleri ve konutun fiziksel özellikleri araştırılmıştır.
Konut ihtiyaçlarından estetik gereksinmeler ise ya göz ardı edilmiş ya da
sınırlı değişkenler ile incelenmiştir.
Konut fiyatı çalışmaları genellikle Amerika ve Avrupa ülkelerinde
yapılmıştır. Türkiye’de bu konuda yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu
sebeple bu çalışma çevre estetiğinin konut fiyatlarına olan etkisini İzmir ili
içinde, apartman tipi kiralanmış veya satın alınmış konutlar üzerinden
incelemeyi amaçlamaktadır.
Bu çalışma birincisi gerçek mekanlarda ikincisi sanal mekanlarda olmak
üzere iki aşamada gerçekleşmiştir. Gerçek mekanlarda yapılan çalışma kapsamında
İzmir ili Karşıyaka ilçesi sınırında belirli bir alan seçilmiş ve bu alan
içinde kalan 18 adet emlakçıdan, 42’si kiralanmış, 52’si satın alınmış 100
konut hakkında bilgiler toplanmıştır. Bilgileri elde edilen konutların
cephesinin ve çevresinin durumunu gösteren fotoğrafları çekilmiştir. Bu
fotoğraflar kullanılarak algısal, biçimsel ve sembolik estetik değişkeni
gruplarına göre bir estetik anketi hazırlanmış ve Bornova Kız Meslek ve Teknik
Lisesi 9., 10., 11. ve 12. sınıf öğrencilerinden 101 kişilik bir katılımcı
grubuna anketler uygulanmıştır. Böylece fiyatı ve diğer fiziksel özellikleri
bilinen konutların kendilerinin ve çevrelerinin estetik özelliklerine ait veri
toplanmıştır. Konut anketleri ve estetik anketlerinden elde edilen veri hedonik
fiyat yöntemi ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre çevre estetiği
değişkenlerinden konuta sahip olma isteği, konutun bulunduğu çevrenin
karmaşıklığı ve konutun bulunduğu çevrenin bakımlı olması konut fiyatları ile
ilişkili çıkmıştır.
Çalışmanın sanal mekanlarda uygulanan ikinci kısmında (lineer bir aks
üzerinde binaların kat sayılarının ve nizam durumlarının farklılaştığı karmaşıklık
sanal mekan grubunda 6, aynı aks üzerinde binaların kat sayıları nizam
durumları ve yapı yaklaşma sınırlarının farklılaştığı yapı yaklaşma sanal mekan
grubunda 6 farklı mekan oluşturmak kaydıyla) 12 sanal mekan yaratılmıştır. 59
DEÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü öğrencisi bu sanal mekanları estetik açıdan
değerlendirmiş ve bütün sanal mekanlarda ortak olarak bulunan bir konut için
satın alma ve kiralama fiyatı tahmininde bulunmuşlardır. Analiz sonuçları karmaşıklık,
ilgi çekicilik, uyumluluk ve memnuniyet estetik değişkenlerinin konutların tahmini
satın alma fiyatlarını; karmaşıklık, canlandırıcılık, uyumluluk, güvenilirlik,
memnuniyet ve konuta sahip olma isteği estetik değişkenlerinin ise konutların
tahmini kiralanma fiyatlarını etkilediği görülmektedir.
Bu çalışmanın bulguları çevre estetiği literatüründe beğeniyi ve
memnuniyeti etkilediği öne sürülen fiziksel çevre faktörlerinin ekonomik
değerlerinin tartışmaya açılması bakımından önemli olacaktır.