Akademik Veri Yönetim Sistemi
AYDIN M. (Yürütücü), HOSSEIN ZADEH AZAD T., KÜÇÜKSAKARYA E.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Diğer, 2024 - 2025
Deyimler yabancı dil öğrenenler, eğitmenler, çevirmenler ve ikidilli sözlüklerin editörleri için ayırt etmesi ve ifade etmesi zorluk çıkaran yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, uygulamalı dilbilim alanında özel amaçlı sözlüklerin oluşturularak farklı dillerde kullanıma bağlı özel oluşumların betimlenmesi gerekir. Birinci dil ve ikinci dilde (bundan sonra D1 ve D2) anlamları, sesel ve biçimsözdizimsel açıdan örtüşen/ ayrışan kullanımların betimlenmesi ve bir sözlük oluşturulması anadil konuşucularının yanı sıra yabancı dil öğrenenler, çevirmenler ve editörler için de gereklidir. Bu doğrultuda, çalışma kapsamında D1: Türkçe ve D2: Farsçada yer alan deyimlerdeki benzer ve ayrışan yapılar karşılaştırmalı dilbilgisi yöntemiyle betimlenerek Türkçe-Farsça deyimler sözlüğü hazırlanacaktır. Deyimler tek tek sözcüklerin anlamları tayin edilmesi güç, kültüre özgü çağrışımları olan kalıplaşmış sözlüksel birimlerden oluşur. Kavramsal ve uzlaşımsal bir sürecin çıktısı olarak ortaya çıkan deyimler düşünce ve davranışların dile yansıdığı ifadelerdir. Genellikle geniş bir anlama sahip olan deyimler, konuşma dilinde sıklıkla karşımıza çıkan eğretilemeli ifadelerdir. Deyimlerin karşılaştırmalı olarak incelendiği alanyazında, dillerdeki farklı ve ortak yapılar belirlenerek kaynak dil ve hedef dilde (D1/D2) sözlüksel incelemeler yapılmaktadır. Karşılaştırmalı dilbilim incelemeleri yöntem açısından dilleri birbirleriyle karşılaştırarak dilbilimsel çözümlemelerle soybilimsel ilişikileri ortaya çıkarmaya katkı sağlar. Bu doğrultuda çalışma kapsamında benzer anlam-farklı yapılanmalar, farklı yapılanmalar-benzer anlam örüntüsü temel alınarak D1 ve D2’deki temel deyimsel ifadeler belirlenecektir. Dillerin yapısal özelliklerinin ve ortak görünümlerinin betimlenmesi için farklı kaynaklardan (derlemler, sözlükler, veritabanları vb.) yararlanılmaktadır. Karşılaştırmalı dilbilgisi yöntemiyle D1 ve D2’de yer alan başat deyim sözlükleri taranacak ve her iki dilde yer alan ortak ve farklı deyimlerin sesel, anlamsal, biçim-sözdizimsel özellikleri karşılaştırılacak olup Türkçe-Farsça sözlük hazırlanacaktır. Bu çalışmayla, iki farklı milletin ortak kültürel değerlerinin dil kullanımlarına hangi eğretilemelerle (hayvan, renk, beden vb.) yansıdığı karşılaştırılarak dilbilgisel görünümlerin ortaya çıkarılması toplumdilbilim, karşılaştırmalı ve uygulamalı dilbilim alanlarına katkı sağlayacaktır. Ayrıca, deyimlerin belirli ulamlara ayrılarak sözlükselleştirilmesi kullanıcılara ve bu alanda çalışmak isteyen araştırmacılara kaynak oluşturacaktır. Anahtar Kelimeler: dilbilim, deyim, karşılaştırmalı dilbilgisi, uygulamalı dilbilim, sözlükbilim
Idioms present challenging structures for foreign language learners, instructors, translators, and editors of bilingual dictionaries, making them difficult to distinguish and express. Therefore, in the field of applied linguistics, specialized dictionaries must be developed to describe language-specific formations based on usage in different languages. It is essential to document the meanings, phonetic, and morphosyntactic overlaps/divergences in the first and second languages (henceforth L1 and L2) and compile a dictionary, not only for native speakers but also for foreign language learners, translators, and editors. Accordingly, this study will compare similar and divergent structures in idioms in L1: Turkish and L2: Persian using a contrastive grammar approach and prepare a Turkish-Persian Idiom Dictionary. Idioms consist of lexicalized, fixed expressions whose meanings cannot be deduced from individual words and carry culture-specific connotations. As products of conceptual and conventional processes, idioms reflect thoughts and behaviors in language. Typically broad in meaning, idioms are metaphorical expressions frequently encountered in spoken language. In comparative idiom studies, different and shared structures across languages are identified, enabling lexical analyses in both the source and target languages (L1/L2). Contrastive linguistic studies contribute to uncovering genealogical relationships through linguistic analysis by comparing languages methodologically. Within this framework, this study will identify core idiomatic expressions in L1 and L2, based on patterns of similar meaning-different structures and different structures-similar meaning. To describe the structural features and commonalities of languages, various sources (corpora, dictionaries, databases, etc.) will be utilized. Using the contrastive grammar method, prominent idiom dictionaries in L1 and L2 will be scanned, and the phonetic, semantic, and morphosyntactic features of shared and distinct idioms in both languages will be compared to compile a Turkish-Persian dictionary. This study will reveal how the shared cultural values of two distinct nations are reflected in language through metaphors (animals, colors, body parts, etc.), contributing to sociolinguistics, contrastive linguistics, and applied linguistics. Additionally, categorizing idioms into specific domains and lexicalizing them will serve as a resource for users and researchers working in this field. Key Words: linguistics, idiom, comparative grammar, applied linguistics, lexicography