Akademik Veri Yönetim Sistemi
Efe Güney M., Ecemiş Kılıç S., Atay Kaya İ., Kahraman E. D., Say N., Kutlu Gürsel M., et al.
TÜBİTAK Projesi, 3005 - Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Yenilikçi Çözümler Araştırma Projeleri Destek Programı, 2024 - 2026
Şehir planlama bir bilim alanı ve meslek alanı
olarak ölçek hiyerarşisi temellidir. Planlara ilişkin mevzuat ve planların
hazırlanma ve onay aşamaları bu temele uygun yürütülmeye çalışılmaktadır. Ancak
nüfus öngörüleri ve planda alınan mekânsal kararlar nüfusu sadece kadın ve
erkek olarak kabul etmekte ve dezavantajlı gruplar, plan öngörülerinde geri
planda kalmaktadır. Bir başka deyişle kesişimsellikler (yaşlı-engelli-kadın
olma, çocuk-kadın-yaşlı olma vb) gözetilmeden projeksiyonlar yapılmaktadır.
Dolayısıyla herkesin niteliksel özelliklerini içeren plan kararları
alın(a)mamaktadır. Bu soruna ek olarak mekânsal kararlar toplumsal cinsiyet
eşitliğine duyarlı değildir. Bu noktada nüfusun yarısını oluşturan kadınlar
görmezden gelinerek toplumsal cinsiyet rollerini pekiştiren mekânlar ortaya
çıkmaktadır. Kesişimsellikler de gözetilmediğinden %49’u kadın, %51’ erkek olan
çocuklar; %56’sı kadın, %44’ü erkek olan yaşlılar; %43’ü kadın ve %57’si, erkek
olan engelliler plan kararlarında yok sayılmaktadır. Ek olarak bu gruplar
arasındaki diğer kesişimselliklere dayalı bir planlama anlayışı yoktur (örneğin
Türkiye’deki yaşlı nüfusunun %38’inin yaşlı-kadın-engelli olması gibi). Bu
nedenle proje, Cumhuriyet’in
100. Yılında Türkiye’deki planlama sisteminin önemli bir eksikliğini çözmeye
çalışarak toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı ve dezavantajlı grupları
gözeten şehir planlama yönergesi oluşturmayı amaçlamaktadır. Konuya ilişkin ilk yönerge
olması projenin özgün değerini oluşturmaktadır.
Projede beş aşamalı bir yöntem izlenecektir.
İlk aşamada başarılı örnekler (politikalar, uygulamalar vb.) ve uluslararası
kurumlar tarafından geliştirilen strateji belgeleri incelenerek toplumsal
cinsiyet eşitliğine duyarlı ve dezavantajlı grupları gözeten eşitlik unsurları
belirlenecektir. İkinci aşamada, mevzuat
ortaklaşan ve farklılaşan özelliklerine göre sınıflandırılacak ve ilk aşamada
belirlenen ağırlıklandırılmış unsurlara göre planlar için ölçekler ve
hiyerarşileri kapsamında öneri başlıklar tanımlanacaktır. Üçüncü
aşamada, kurumsal yapı
ortaklaşan ve farklılaşan konularına göre sınıflandırılacak ve seçilen
kurumlarda yapılan görüşmelerden elde edilen veriler de dikkate alınarak
toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayacak ve dezavantajlı grupları gözetecek
örgütlenme şeması önerilecektir. Dördüncü aşamada dünyada şehir planlama eğitimi veren başarılı
üniversitelerin (THE, QS sıralaması dikkate alınarak) müfredatı toplumsal
cinsiyet eşitliği ve dezavantajlı gruplar kapsamında incelenecek ve Türkiye’deki
şehir planlama eğitimine öneriler geliştirilecektir. Beşinci aşamada, toplumsal
cinsiyet eşitliğine duyarlı ve dezavantajlı grupları gözeten şehir planlama
yönergesi hazırlanacak ve sivil toplum örgütlerini
de içerecek biçimde örgütlenme şeması oluşturulacaktır.
Proje
yönetiminde süre 24 ay olarak belirlenmiştir. Ekip, 1 yürütücü, 7 araştırmacı
(mevzuata yönelik önerilerde destek olacak bir idare hukukçusu; dezavantajlı
grupların ihtiyaçlarının belirlenmesinde katkı verecek bir sosyolog, mekânsal
kararların şehir planlama kapsamında tartışılmasına destek verecek bir peyzaj
mimarı ve konularında uzman dört şehir plancısı) ve 6 bursiyerden (4 lisans, 2
lisans üstü öğrencileri) oluşmaktadır. Beş iş paketi ile tanımlanan projede,
görüşmeler ve analizler tüm ekip; değerlendirmeler ve sonuç ürünler ise
yürütücü ve araştırmacılar tarafından gerçekleştirilecektir.
Projenin yaygın
etkiye ulaşması için toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı ve dezavantajlı
grupları gözeten yönergenin süreç ve sonucunun anlatıldığı uluslararası ulusal
düzlemde yayınların hazırlanması, yüksek lisans tez konularının belirlenmesi ve
toplantı ve çalıştay düzenlenmesi planlanmıştır.