Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mancı E., Güdücü Ç. (Yürütücü), Günay E.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2020 - 2022
Spor müsabakalarında ve sporcuların elit seviyelere ulaşmalarında fiziksel yetiler kadar bilişsel yetiler de kritik rol oynamaktadır. Bu araştırmada basketbolcuların pozisyonlarına özgü bilişsel yetenekleri yansıttığını düşündüğümüz bilişsel testler kullanılmıştır. Yıllarca kendi pozisyonunda antrenman yapmış basketbolcuların, bilişsel yetilerinin pozisyonlarına göre farklı bir şekilde gelişip gelişmediğin ile amatör sporcular arasındaki farklar değerlendirilmiştir. Ayrıca akut egzersizin bilişsel performansa etkileri araştırılmıştır. Aynı zamanda tüm bu süreçler esnasında fNIRS cihazı ile frontal bölgedeki hemodinami değişimleri egzersiz öncesi, sonrası ve bilişsel testler esnasında kaydedilerek oksijenasyon değerlerinin nasıl değiştiği değerlendirilmiştir.
Çalışmaya 18-35 yaşları arasında amatör ve profesyonel seviyede basketbol oynayan 28 sporcu dahil edilmiştir. Çalışmaya katılan sporcular hem amatör ve elit olarak hem de pozisyonlarına göre (Gard, Forvet, Pivot) gruplara ayrılmış ve üç farklı bilişsel test (Change Detection Test, Clock Test ve Timewall Test) egzersiz öncesi ve sonrası uygulanmıştır. Akut egzersiz olarak Wingate Anaerobik Test aralarında 4’er dakika dinlenmeler ile 4 kez uygulanmıştır (SIT modeli olarak). Ayrıca tüm bilişsel testler ve egzersiz boyunca alın bölgelerine yerleştirilen bir optot yardımıyla prefrontal bölge hemodinami değişimleri fNIRS cihazı ile takip edilmiştir.
Sonuçlar değerlendirildiğinde Gard pozisyonunda oynayan sporcular seçici dikkat ölçmek için yapılan testte daha başarılı bulunmuştur. (p<0,001). Pivot pozisyonundaki sporcular zamanlama (timing) becerisini ölçmek için yapılan testte daha başarılı oldukları görülmüştür (p<0,001). Egzersiz sonrası yapılan bilişsel testlerde ise elit sporcuların performansları anlamlı olarak daha iyi bulunmuştur (p<0,05). Sporcuların yorgunlukları arttıkça prefrontal bölge oksijenasyonları anlamlı olarak giderek yükselmiştir (p<0,001). Ayrıca elit ve amatör sporcular arasında hemodinami değişimlerinde de farklılıklar gözlemlenmiştir.
Sonuç olarak yıllarca kendi pozisyonlarına uygun fiziksel antrenman yapan sporcuların bilişsel performansları da pozisyonlara göre farklı yönde gelişmektedir. Ayrıca sporcuların elit seviyelere ulaşmasında da fiziksel performanslarının yanı sıra bilişsel performanslarının da etkisi vardır. Akut supramaksimal bir egzersizin ise bilişsel test skorlarına olumlu bir etkisi görülmemiştir. Bunlara ek olarak sporcuların yorgunlukları ve sürdürülebilir performansları frontal bölgenin oksijen kullanma kapasitesi ile ilişkili olabilir.