Akademik Veri Yönetim Sistemi
SAYIN E. (Yürütücü), GÜNDÜZ M., ERONAT C.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2019 - 2022
Atmosferik
olaylara bağlı iklim değişimleri ile denizlerde meydana gelen fiziksel süreçler
arasındaki ilişkiler üzerine yapılan araştırmalar, son yıllarda giderek önem
kazanmıştır. Bu projenin genel yaklaşımı, iklim değişimleri ile Ege Denizi
fiziksel süreçleri arasındaki ilişkilerin nasıl olduğu, İzmir Körfezi’nin Ege
Denizi’ndeki yoğun su oluşumuna olan etkileri bağlamında araştırmaktır.
Ege Denizi ve Doğu Akdeniz, kısa ve uzun yıllar bazında
birbirleriyle aktif bir şekilde etkileşen denizlerdir. 80’li yılların sonu ve
90’lı yılların başları Doğu Akdeniz için önemli bir dönemdir. Bu dönemde, Ege
Denizi Dip Suyu Girit adasının her iki ucundan Levant basenine doğru akmaya
başlamıştır. Böylece Doğu Akdeniz Dip Suyunun kaynağı değişerek Adriyatik
Denizi Dip Suyu yerine daha sıcak, tuzlu ve yoğun olan Ege Denizi Dip Suyu
olmuştur. Meydana gelen bu ani değişim “Eastern Mediterranean Transient”
(EMT-Doğu Akdeniz Taşınımı) olarak literatüre geçmiştir. Yapılan çalışmalar
sonucunda, Ege Denizi’nden Levant basenine akan bu suyun oluşmasında Ege
Denizi’nde meydana gelen yoğun su kütlelerinin büyük etkisi olduğu
saptanmıştır. Bu yoğun su kütlelerinin oluşmasında ise çeşitli atmosferik ve
denizel süreçlerin rol oynadığı bilinmektedir. EMT süresince, Levant basenine
akan suların kaynağının özellikle siklonik hareketliliğin meydana geldiği Orta
Ege Denizi olduğu ve bu bölgede en yoğun su kütlelerinin yüzeye çok yakın
seviyelerde oluştukları bilimsel çalışmalarla gösterilmektedir. Akdeniz’e akan
Ege Denizi dip suyuna karşılık, su bütçesini dengelemek üzere, Akdeniz yüzey
suları (Levant Yüzey ve Orta Tabaka Suları) Kuzey Ege Denizi’ne kadar olan
bütün bölgeyi etkisi altına almaktadır. Akdeniz’den gelen bu suyun Ege
Denizi’ni iki kez doldurabilecek bir hacimde olduğu göz önüne alınırsa, bu
miktarın Ege Denizi ekosistemini ve iklimini etkileyebileceği gerçeği ortaya
çıkmaktadır. Bu konuda somut sayısal değerlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu
bağlamda projenin temel amacı; 90’lı yıların başından itibaren olagelen
iklimsel değişimlerin, Ege Denizi ve Doğu Akdeniz termohalin akıntı
sistemlerinde yapmış olduğu değişiklikleri ortaya koymak ve bu değişikliklerin
su kütlesel yapısını nasıl etkilediğini saptamaktır. EMT oluşum mekanizmaları
konusunda çok çalışma yapılmasına karşın, meydana gelen bu kompleks olayın
açıklanmasında çalışmalar ve tartışmalar devam etmektedir. Ege Denizi’nde
oluşan yoğun su kütlesi seviyeleri, bahsedilen mekanizmaların hepsini içeren
bir sonuçtur. Ege Denizi kıyı bölgelerinde koy ve körfezlerde de yoğun sular
oluşmaktadır. Hatta bu oluşan suların yoğunlukları Ege Denizi yoğunluklarıyla
karşılaştırıldıklarında daha fazladır. Bu bağlamda İzmir Körfezi’nde özellikle
Orta Körfez’de kış konveksiyonu sonucu oluşan yoğun sular bu proje kapsamında
incelenmiştir.
Bu çalışmanın sonucunda, Körfez suyunun, Ege Denizi yoğun
su oluşumuna katkısı ortaya konmuştur. Ayrıca büyük ölçekte (Akdeniz boyutunda)
olan fiziksel süreçlerle İzmir Körfezi fiziksel süreçleri arasında nasıl bir
ilişki olduğu tespit edilmiştir.