Akademik Veri Yönetim Sistemi
Aktaş G. (Yürütücü), Gökçen Ş., Özdağoğlu A., Aksatan Kaplanseren M.
CB Strateji ve Bütçe Başkanlığı (Kalkınma Bakanlığı) Projesi, 2022 - 2022
Bu rapora konu olan projenin teknik
şartnamesi, Nisan 2022 tarihinde İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ve Salt Eğitim ve
Yazılım Teknolojileri Danışmanlık A.Ş. (SEYTD) arasında imzalanmıştır. Projenin
kapsamı, İzmir’in Bergama ilçesi için kültür unsuru olarak öne çıkan parşömen
ve geleneksel halı dokumacılığı yöntemleri ile dokunan Kız Bergama halısının,
bölgenin tanıtımında, kültür turizmi ekseninde cazibesinin ve turizm gelirlerinin
artırılmasına olumlu katkı sağlayacak deneyim odaklı turizm ürünlerinin
geliştirilmesi ve uygulamaya dönük eylem önerilerinin oluşturulmasıdır. Yürütücü firma, Kız Bergama halıları gibi
Yağcıbedir Yörük kültürünün önemli bir öğesi olan Yağcıbedir halılarının yine
aynı kapsamda Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde araştırılması amacıyla, Güney
Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA) ile ayrı bir proje sözleşmesi imzalamıştır.
Eşzamanlı yürütülen bu iki proje süresince, Balıkesir’in Sındırgı ve İzmir’in
Bergama ilçelerinde veri toplama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yağcıbedir
halılarının dokunulduğu bu ilçelerde bir kültür rotası stratejisi
geliştirilerek, bu stratejiyi tamamlayıcı olarak Bergama ilçesi özelindeki
kültür ürünlerinin rotaya entegrasyonuna imkan sağlayacak öneriler sunulmaktadır.
Bu kapsamda, Kız Bergama halıları haricinde
turistik ürüne dönüştürülme potansiyeli değerlendirilecek Bergama’nın diğer
kültür öğesi parşömendir. Parşömenin tarihçesi, geleneksel üretim yöntemleri ve
günümüzde hangi yöntemlerle ve ne amaçla üretildiğinin incelenmesi sonucunda,
parşömenin bir kültür turizmi ürününe dönüştürülmesi amacıyla izlenmesi gereken
adımlar belirlenmeye çalışılmıştır.
Projenin kavramsal çerçevesi ilk olarak kültür
rotaları ve kurumsal yapılanması üzerinden irdelenmiş, bu irdelemede günümüzde
dünyada ve ülkemizde mevcut deneyimlerin dökümü yapılmaya çalışılmıştır. Bu
dökümde kuşkusuz UNESCO, ICOMOS ve Avrupa Konseyi gibi kurumların uygulamaları
önemli yer tutmakta ve dünyadaki deneyimi bu anlamda yönlendirici olmaktadır.
Özellikle Avrupa Kültür Rotaları Programı kapsamında başlatılan ve halen
sürdürülmekte olan rotalar detaylı olarak aktarılmıştır. Başlangıcından bu yana
çok farklı lokasyonda, çok sayıda aktörün kültür rotası geliştirme girişiminde
bulunması ve buna bağlı çok sayıda akademik çalışmaya konu olması ile kültür
rotası sınıflandırılmasına ilişkin çalışmalar da derlenmiştir. Bu deneyim
içerisinde ülkemizde de sürdürülmekte olan çalışmalar ayrıca mercek altına
alınmış olup, raporun ilk bölümünde Türkiye’deki kültür rotaları çalışmalarına
yer verilmiştir.
Çalışmanın kavramsal çerçevesi kuşkusuz kültür
rotaları ile ilgili “kültür turizmi” ve proje konusunun odağını oluşturan
Yağcıbedir Yörükleri bağlamı nedeniyle
“yörük kültürü” konusundaki irdelemeleri zorunlu kılmıştır. Bu
doğrultuda turizm ve kültür ilişkisinin tartışılmasının ardından göçebe kültürü
ve göçebe turizmi ile ilgili kapsamlı bir araştırma çalışmanın ikinci bölümünü
oluşturmaktadır. Bu bölümde göçebe turizmi ile ilişkili turizm türlerine kısaca
değinilmesi ardından bu tür turizm gelişim bölgelerindeki ziyaretçi deneyimi ve
turistik ürünler aktarılmış, ancak esas vurgu akademik çalışmalar ve bu
çalışmalardan edinilen çıkarımlar üzerinde olmuştur. Çalışmanın izleyen
bölümlerindeki etüt ve sorgulamaların bu bölümden kaynak aldığı çokça yaklaşıma
bu bölümde yer verilmiştir.
Çalışmanın üçüncü bölümünü ise projenin konu
edildiği Bergama yerleşimi özelindeki turizm potansiyeli ve Yağcıbedir
Yörüklerine özel irdelemeler oluşturmaktadır. Bergama turizm sektörünün mevcut
durumuna ilişkin kısa değerlendirmelerin ardından Bergama’nın üst ölçekte
strateji planları ve bölge planları açısından nerede durduğu ve üst ölçekli ve
ulusal – bölgesel kapsamlı planlama çalışmalarında bu yöreye ilişkin ne tür
gelecek öngörülerinin bulunduğu irdelenmeye çalışılmıştır. İzleyen bölümlerde
ise Yağcıbedir Yörükleri ve bir kültür rotası için bu kültürde dikkate alınması
gereken her türlü özelliğin kapsamlı bir dökümü yapılmıştır.
Tüm çalışmalarda literatür taraması ve saha
ziyaretleri sırasında gerçekleştirilen birincil veri toplama yöntemleri uygulanmış
ve bulgularına bu raporda yer verilmiştir. Projenin önemli çıktılarından biri,
Yağcıbedir kültür rotası ve parşömen odaklı kültür turizmi ürünleri için
strateji önerilerinin geliştirilmesidir. Bu kapsamda, yeni turistik ürün
geliştirilmesine, mevcut ürünlerin iyileştirilmesine ve tanıtımlarında
kullanılabilecek araçların tespitine yönelik strateji önerilerinin, değer
zinciri ve fayda/maliyet analizleri ile desteklenmesi planlanmıştır. Ancak söz
konusu kültür değerlerine birebir örnek teşkil edebilecek ve hali hazırda
turistik ürüne dönüştürülmüş uygulamalara ve maliyet kalemlerine ulaşmak mümkün
olmadığından, fayda/maliyet analizi parşömen üretimi için hazırlanan bir örnek
çalışma ile sınırlı kalmıştır.
Proje çalışmalarını yürütmek üzere, aşağıda
isimleri yazılı ve kent planlama, kültür ekonomileri, coğrafi haritalama
sistemleri, turistik ürün geliştirme, turizm türleri, turizm destinasyonları
pazarlaması ve sayısal veri analizleri konularında uzman akademisyenlerden
oluşan proje ekibi oluşturulmuştur.
PROJE EKİBİ
Doç.Dr.
Gürhan AKTAŞ
Prof.Dr.
Şebnem GÖKÇEN
Doç.Dr.
Aşkın ÖZDAĞOĞLU
Dr.
Manolya AKSATAN KAPLANSEREN
Settar
Uğur KURT
Sezin GÜNGÖR