Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
ÖZET
İlaçlara bireyler arası
yanıtı yöneten genetik belirleyicilerin belirlenmesi, her bir birey için
özelleştirilmiş tıp adına temel bir gerekliliktir ve ortaya çıkan bu tıp
alanına farmakogenetik denir. Farmakogenetik belirleyicilerin çoğu, ilaç farmakokinetiğinde
(ilaç emiliminde, dağılımında, metabolizmasında ve atılımında yer alan
faktörler) ve ilaç farmakodinamiğinde (ilaç etkisinde yer alan faktörler) yer
alan genlerdir. Bu genlerdeki genetik polimorfizmler, ilaç etkinliğini ve
toksisitesini belirlemek için çok kritik olabilir. Farmakogenetik bilgiden
yararlanmanın ve bunu tıbbi uygulamaya çevirmenin iki ana zorluğu vardır; ilk
zorluk, keşfedilen farmakogenetik biyobelirteçlerin klinik faydasını
gösterebilmektir ve ikinci zorluk, günlük klinik uygulamada kullanılabilecek
uygun maliyetli ve çalıştırılması kolay moleküler tahliller geliştirmektir.
Bu projenin amacı,
kardiyoloji, onkoloji ve psikiyatri gibi çeşitli tıbbi alanlarda oldukça
ihtiyaç duyulan farmakogenetik analiz yöntemlerini geliştirmek için
İnterferometrik Yansımalı Görüntüleme Sensörü (IRIS) teknolojisinin [2]
duyarlılığı ve uygun maliyetli özelliklerinden yararlanmaktır. Bu projede,
CYP2C19 ve SLCO1B1 genlerinin klinik olarak önemli farmakogenetik
biyobelirteçlerini tespit edebilen bir prototip tahlili oluşturmayı öneriyoruz.
Antikoagülan ilaç Clopidogrel ve kolesterol düşürücü ilaç Simvastatin reçete
edilirken zararlı ve hatta ölümcül yan etkilerden kaçınmak için bu
biyobelirteçlerin test edilmesi şarttır.
Farmakogenetik biyobelirteçleri
tespit etme yöntemi, biyoinformatik araçlar kullanılarak dikkatle tasarlanmış
spesifik primerler ve problar kullanılarak farklı varyantların aynı anda
saptanmasına dayanacaktır. Çok hassas ve sağlam bir izotermal amplifikasyon
tekniği olan asimetrik rekombinaz polimeraz amplifikasyonu (RPA) kullanılarak
her bir varyant için tek iplikli DNA hedefi üretilecektir. Üretilen tek
sarmallı hedefler, her varyant için kovalent olarak eklenmiş tamamlayıcı
problardan oluşan bir panele sahip düşük maliyetli katı fazlı bir cam çipe
uygulanacak ve spesifik hibridizasyon, IRIS biyosensörü tarafından çok kısa
sürede tespit edilecektir.