JOURNAL OF TURKISH STUDIES, vol.9, no.Volume 9 Issue 10, pp.1239, 2014 (Peer-Reviewed Journal)
With the elections of 1950, The Democratic Party came into power
in Turkey. Following a long period of single-party rule, The Democratic
Party (DP) consolidated its power whereas The Republican People’s
Party (CHP) began to adapt itself to the position of opposition after being
overthrown by elections. In the new era, the primary question that
arouses notable curiosity in Turkish political circles was what kind of
relations will be set between the government and the opposition. In
progress of time, the political atmosphere in Turkey deteriorated by
mid-1950s and tension gradually incremented as the Democratic Party
stabilized its power and opted to take several legal acts in order to
restrict the political power of the opposition; in response, the opposition
party resumed to address to the government in a fierce discource on
every occasion.
During this period of tense political unrest in Turkey, the year
1959 is recalled in Turkish political history as the year when the
government and the opposition began to confront each other in their
party rallies. İsmet İnönü, CHP leader was welcomed by huge crowds in
any visits he paid throughout Turkey and in response, the ruling party
was dispatching their own supporters to confront the CHP supporters.
Within this stressful political atmosphere, CHP leader İsmet İnönü
initiated their political campaign tour named “Aegean Tour of Political
Duty” by the end of April, 1959 in the same itinerary followed by the
Turkish Army in the Great Offensive (Battle of Dumlupınar in the War
of Independence of Turkey, the Western Front). On the contrary; the
government named this tour after “Aegean Offense” and were opposed
to it. In this political excursion, İnönü was planning to involve in a
series of political activities in Uşak (first stop of the campaign), Manisa,
and İzmir provinces, as part of the party agenda. Yet, within the course
of the tour, the supporters of the ruling and opposition party clashed
with each other in the tour itinerary and it led to social events. The
unrest occurred in Uşak, Manisa, İzmir, and İstanbul served as the first
link of the chain of events that composed the process leading to the
Military Coup of May 27, 1960. This paper intends to manifest the
events that took place in Uşak and İzmir, based on archival references
and press coverage in that period.
1950 seçimleriyle Demokrat Parti iktidara gelmişti. Uzun bir tek
parti iktidarının ardından, Demokrat Parti iktidarının temellerini
sağlamlaştırma yoluna giderken; iktidarı devreden Cumhuriyet Halk
Partisi muhalefet konumuna alışma dönemine girmişti. Bu yeni
dönemde iktidar ile muhalefet arasında nasıl bir ilişkinin kurulacağı
cevabı merakla beklenen soruların başında geliyordu. Zaman içinde
Demokrat Parti’nin iktidarını sağlamlaştırması ve muhalefeti
sınırlamaya yönelik çeşitli yasal düzenlemelere gitmesi; bunun
karşısında muhalefetin her fırsatta iktidara yönelik sert söylemlerde
bulunmaya devam etmesi, ülke içindeki siyasi atmosferin, 1950’lili
yılların ortalarıyla birlikte bozulmasına, gerginliklerin giderek artmasına
neden olmuştu.
Türkiye’de siyasetin giderek ısındığı bu dönemde, 1959 yılı Türk
siyasetinde iktidar ile muhalefetin meydanlar üzerinden birbirlerine
meydan okumaya başladığı bir yıl olarak tarihe geçmişti. CHP lideri
İsmet İnönü, ülke içinde gittiği her yerde geniş halk kitleleri tarafından
karşılanırken, iktidar bu halk kitlelerinin karşısına kendi taraftarlarını
çıkarmakta bir sakınca görmüyordu. Siyaseten bu gerginlik içinde,
1959 yılı Nisan ayı sonunda, CHP lideri İsmet İnönü, “Ege Vazife Gezisi”
olarak adlandırılan ve Büyük Taarruz sırasında Türk ordusunun
izlediği rotayı takip edeceği bir geziye çıkmıştı. İktidarın, “Ege Taarruzu”
olarak adlandırdığı ve karşı çıktığı bu gezide İnönü, Uşak’tan
başlayarak Manisa ve İzmir’de bir dizi parti faaliyetlerinde yer alacaktı.
Fakat gezi sırasında izlenen güzergâhta, iktidar ve muhalefet taraftarları
karşı karşıya gelmiş, toplumsal olaylar çıkmıştı. Uşak, Manisa, İzmir ve
İstanbul’da çıkan olaylar, 27 Mayıs 1960 Askeri müdahalesine gidilen
sürecin başlangıcını oluşturmuştu. Bu çalışma, döneme ilişkin arşiv
kaynakları ve basını temel alınarak, Uşak ve İzmir’de yaşananları ortaya
koymayı amaçlamaktadır.