Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkey-China Forum 2025, İstanbul, Türkiye, 7 - 09 Aralık 2025, cilt.1, ss.34-35, (Tam Metin Bildiri)
Karabalgasun Yazıtı (Uygur Harfli, Çince ve Soğdca olmak üzere üç dilli bir anıt yazıt), 9. yüzyılda Uygur Kağanlığı döneminde dikilmiş olup Uygur tarihinin, dinî dönüşümünün ve kültürel ilişkilerinin en önemli belgelerinden biridir. Bu çalışma, yazıtın Çince ve Soğdca bölümleri arasında dilbilimsel, tarihsel ve kültürel açıdan karşılaştırmalı bir analiz sunmaktadır.
İncelemede öncelikle iki metin arasındaki içerik paralellikleri ve farklı anlatım biçimleri ele alınmıştır. Çince metin, genellikle resmî üslup, devlet ideolojisi ve Buda’nın öğretileriyle uyumlu hükümdar yüceltmesi üzerinde dururken; Soğdca metin, dinî kavramları ve Maniheist öğretileri öne çıkaran daha teolojik bir dil kullanmaktadır. Ayrıca, terim karşılıkları, özel adların çevrimi ve metin yapısındaki sözdizimsel farklılıklar da ayrıntılı biçimde incelenmiştir.
Araştırma sonucunda, her iki dildeki bölümlerin yalnızca birer çeviri değil, aynı zamanda farklı kültürel bağlamların yansıması olduğu ortaya konmuştur. Çince bölüm, Tang dönemi bürokratik geleneğini ve diplomatik dili temsil ederken, Soğdca metin Orta Asya’daki çokdilli yazı kültürünün ve Maniheist düşüncenin etkisini göstermektedir.
Bu karşılaştırmalı inceleme, Karabalgasun Yazıtı’nın yalnızca tarihsel değil, aynı zamanda dilsel etkileşim ve çeviri kültürü açısından da önemli bir belge olduğunu vurgulamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Karabalgasun Yazıtı, Uygur Kağanlığı, Çince, Soğdca, karşılaştırmalı dilbilim, Maniheizm, çokdillilik.